Elke week een onderzoek. Naar een woord. Naar de betekenissen ervan. Naar de eigenschappen, de kleuren, vormen en smaken. En naar bijbehorende vragen. Met deze week op de snijtafel:
Omdat ik over balans ga schrijven, wil ik contact maken met wat balans eigenlijk is. Heel bewust in balans zijn zelfs, ervaren wat dat (ook alweer!) is. Het hoeft heus niet voor altijd, maar wel voor nu. Voor dit schrijven. Hier, in mijn werkkamer. Zit ik in balans? Beide billen op de stoel? Leun ik iets meer naar rechts of naar links? Waarom voel ik mijn linkerbovenbeen duidelijker dan mijn rechter? Is er een verstoorde balans ergens in mijn lijf? Waar komt die vandaan? Kan ik het even zo laten? En als ik nu iets rechterop ga zitten? En denk ik in balans? Laat ik verschillende perspectieven toe, beide kanten van de medaille, het positieve en het negatieve, de yin en yang? Neemt het één geen overhand op het ander? Langzaam voel ik dat ik in balans kom: een zekere lichtheid en heerlijke sensitiviteit ontstaat. Ik voel waar in mijn lichaam het zwaartepunt zit; het punt in mijn lijf ten opzichte waarvan mijn gehele lichaam in evenwicht is. Er is een vrije uitwisseling tussen mij en mijn omgeving. Heerlijk! Dit is hoe balans voelt!
Vraag: Wat voel jij, als je in balans bent?
Eenmaal in balans, ervaar ik heel helder hoe vaak ik niet in balans ben. Hoe vaak er aan me getrokken wordt, ik letterlijk scheef zit, me uit balans laat brengen door het weer, mijn drukke werkschema, mijn boze schoonzus, toenemend gewicht, eerste grijze haren, tegenvallende Btw-aangifte… ik ben niet constant in balans. In deze staat van rust. Deze staat van rust…? Klopt dat eigenlijk wel, dat ik balans omschrijf als staat van rust? Of voelt het rustig, in balans zijn? Dat is iets anders, of het rustig voelt of dat er rust is. Rust associeer ik met de afwezigheid van beweging, maar mijn denken is nu volop in beweging. Trouwens, mijn vingers ook… er gebeurt van alles in mijn denken en doen, terwijl ik balans ervaar. Blijkbaar is balans niet hetzelfde als de afwezigheid van beweging, maar kun je in balans bewegen en vooruitkomen.
Vraag: Is beweging het cruciale verschil tussen balans en rust?
Ik weet dat ik onlangs naar een goede vriendin verzuchtte: “Ik wil meer in balans zijn! Niet dan weer zo energiek en daarna weer zo apathisch.” En zij zei: “Misschien is dat jouw vorm van balans, die aanwezigheid van grote emoties.” Dat vond ik een aantrekkelijke gedachte! En misschien niet eens zo’n onlogische ook. Kijk maar naar zo’n ouderwetse balans, zo’n tweearmige weegschaal: die kan in balans zijn doordat op elk schaaltje een klein veertje rust, maar is ook in balans als op elk schaaltje een ton aan lood ligt! Balans gaat om het bereiken van evenwicht: gewicht en tegenwicht. Van kleine en grote grootte.
Vraag: liggen op jouw balans veertjes of zwaargewichten?
Bij balans is er altijd sprake twee of meerdere zaken, die blijkbaar als tegengesteld worden ervaren en samen in evenwicht zijn. Zo hebben we het vaak over balans tussen werk en privé, tussen vrijheid en regels, tussen privacy en veiligheid. Dus als je ervaart dat je in balans bent, dat je leven in balans is, dat dat je relatie in balans is, dan ervaar je dat zo omdat er verschillende krachten in evenwicht zijn.
Vraag: Welke twee belangrijkste krachten bepalen de balans in jouw leven?
Wij mensen houden van balans. Niet alleen in onszelf, maar ook tussen mensen, tussen organisaties, tussen landen. Een van de wetten uit de systeemtheorie is, dat er een faire balans moet zijn tussen geven en nemen om een systeem vitaal te laten zijn, levendig, gezond, blij zelfs. Of dat systeem nu zo klein is als je familie, of zo groot als Nederland. Een gezonde balans is zichtbaar doordat er levendigheid is, tevredenheid, creativiteit; geen wrok of afgunst. Er ontstaat een vanzelfsprekende energie, die, bij mensen die dit ervaren wordt omschreven als dat het “gewoon klopt”. Het is direct voelbaar wanneer de balans tussen partners, of het nu in de liefde of in zaken is, verstoord is, “het klopt gewoon niet meer”. En vroeg of laat levert dat spanningen op. Dan ontstaat de neiging om continu de balans op te maken. Dan wordt ieder woord en gebaar gewogen, de kleinste bezittingen en schulden tegenover elkaar gezet, en balanceert de relatie op de rand van de afgrond.
Vraag: Is er een relatie waarvan jij de balans continu opmaakt?
Als twaalfjarige balanceerde ik op de turnbalk. Ik herinner me mijn continue alertheid, wetende wanneer ik precies het juiste evenwicht te pakken had, en wanneer ik al mijn spierkracht en focus in moest zetten om mijn evenwicht te herstellen en niet van de balk af te vallen of, waar ik nog banger voor was, een blessure op te lopen doordat ik bij een scheve landing van de arabier-flik-flak op deze angstaanjagende 10 centimeter breedte wellicht mijn enkel zou verzwikken. Ik denk dat ik nooit helemaal in balans ben gekomen op die balk, maar in het balanceren ben blijven steken. Balanceren is een staat van hoge alertheid. Geheel anders dan in balans zijn, waarin je vanuit ontspanning opereert, opereer je al balancerend vanuit grote inspanning: je adrenalinespiegel is verhoogd en je bent je continu bewust van het dreigende gevaar. Niet voor niets spreken we over bedrijven die “aan de rand van de afgrond balanceren.” Eén verkeerde beweging is genoeg om naar beneden te vallen.
Vraag: Kun je in balans zijn, terwijl je balanceert?
Kortom, balans, wat is dat? Ga vooral op zoek naar je eigen definitie. Voor nu omschrijf ik het zo:
Balans is beweging in ontspannen evenwicht.
Woord van de Week #3, Ariane van Heijningen, Denkplaats - voor als je durft te denken www.denkplaats.nl
