Elke week een onderzoek. Naar een woord. Naar de betekenissen ervan. Naar de eigenschappen, de kleuren, vormen en smaken. En naar bijbehorende vragen. Met deze week op de snijtafel:

Hoop, het eerste dat ik daarbij denk is: Wat is het toch fijn dat we hoop hebben! Hoop helpt je door onzekere tijden heen. Geeft licht in de duisternis. Geeft een beeld waar je je aan laaft. Geeft je de mogelijkheid om uit de realiteit te stappen en even naar een de plek te gaan waar je verlangens al zijn uitgekomen. Ik heb er geen empirisch onderzoek naar gedaan, maar ik zou er wel een aardige duit om durven verwedden dat het woord ‘hoop’ in het jaar 2020 veel vaker is uitgesproken dan in 2019. “Ik hoop dat de lockdown snel voorbij is. Ik hoop dat mijn ouders het virus overleven. Ik hoop dat we snel voldoende vaccins hebben.” Je hoopt niet als alles voorspoedig loopt.
Vraag: Is er meer hoop als er meer ellende is?

In hoop zit ambitie, focus op de gewenste toekomst. Alleen mensen met zekere ambities hebben hoop, anders is het onzinnig, zelfs onmogelijk, hoop te hebben. Hoop ontstaat als er een verlangen is dat aanleiding geeft tot zorg, omdat het misschien niet zal worden vervuld. Zo hoopte ik twee jaar gelezen zéér dat mijn dochter over ging naar 3 gymnasium, omdat er een reële kans was dat dat niet zou lukken. Omdat ik nooit eerder aanleiding had gehad om te vrezen dat ze zou blijven zitten, heb ik ook nooit eerder zo bewust gehoopt dat ze over ging. Zorgen en hoop gaan samen.
Vraag: welke zorg van jou heeft onlangs tot hoop geleid?

Hoop doet leven. Toch? Of is meer kloppend: hoop doet overleven? Omdat hoop vooral de kop opsteekt in spannende tijden. Hoop vervult vaak een laatste houvast, is een strohalm om er weer bovenop te komen. “Verlies de hoop niet!”, zeggen we tegen mensen die net hebben gehoord dat ze ernstig ziek zijn. Die mensen staan over het algemeen volledig in de overlevingsstand. Je zou dus kunnen zeggen dat hoop doet overleven, omdat overleven primair gericht is op een gewenste uitkomst in de toekomst. Terwijl leven juist het tegenovergestelde is: dat is in het moment zijn, niet vanuit een verlangen voor de toekomst, maar het hier en nu is waar het om draait.

Bij de gedachtegang dat hoop niet doet leven, maar overleven past de uitspraak: “Wie geen hoop heeft, heeft alles.” , van Bert Hellinger (1925 – 2019), een Duitse priester en therapeut. Zodra je de toekomst niet meer vast wilt grijpen door te hopen, kun je vanuit de realiteit, vanuit het hier en nu handelen, en omgaan met alles wat er op je afkomt. Er ontstaat ineens een zee van mogelijkheden. Van nieuwe paden die je in kunt gaan. Van werelden, anders dan die tot nu toe in je eigen voorstellingsvermogen bestonden, maar uiteindelijk misschien nóg wel mooier zijn dat je had kunnen hopen.
Vraag: Wat levert het loslaten van hoop op?   

Het woord ‘hoop’ onderzoekend, merkte ik ook dat ik bij hoop iets ‘overgeleverds’ voel. Alsof dat wat er gaat gebeuren niet meer van mij is, maar ik bewust mijn beïnvloedingsmogelijkheden uit handen geef. Hoop doet zelf namelijk niets. Hoop is juist een bijna magische bezwering die mij plaatst in de positie van machteloosheid. Want denk maar eens aan wanneer je het woordje ‘hoop’ gebruikt. Je zegt bv. wél: “Ik hoop de Staatsloterij te winnen.” of “Ik hoop dat mijn vriendin gelukkig is in haar nieuwe baan.” en je zegt niet:  “Ik streef ernaar de Staatsloterij te winnen.” of “Ik streef ernaar dat mijn vriendin gelukkig is in haar nieuwe baan.” Je weet dat streven onzinnig is in beide voorbeelden. Hopen is hier wel een terechte optie, omdat je weet dat jouw invloed op de situatie minimaal is.
Vraag: Is er hoop als er controle is?  

Hoop, een woord dat vol en rond klinkt. Zich leent voor meditatie en gezang. Dat reikt naar de hemel, naar idealen en voorspoed. Voortkomend uit onze diepste verlangens. Hoop is bang én ambitieus. Hoop verlamt én inspireert.

Kortom, hoop, wat is dat? Ga vooral op zoek naar je eigen definitie. Voor nu omschrijf ik het zo:

Hoop is de bezwering van onze diepste angsten.    

Woord van de Week, #2, Ariane van Heijningen, Denkplaats - voor als je durft te denken www.denkplaats.nl