Elke week een onderzoek. Naar een woord. Naar de betekenissen ervan. Naar de eigenschappen, de kleuren, vormen en smaken. En naar bijbehorende vragen. Met deze week op de snijtafel:
Een onderzoek naar het woord ‘plezier’ maakt dat ik zit te glimlachen terwijl ik deze eerste zin opschrijf. Plezier krijg ik ervan! Energie! Warmte, vrolijkheid! Het klinkt ook zo leuk: zeg maar eens tien keer achter elkaar ‘plezier’ en je merkt dat je wangen als ze de ‘ie’-klank maken, dezelfde kant op gaan als wanneer je (glim)lacht, zeker als je de klank wat uitvergroot alsof je tegenover je dove oma zit. Het woord ‘plezier’ is fysiek vrolijk.
Plezier is iets dat je ervaart, iets vrolijks en ook wel iets ondeugends, denk maar aan ‘meisjes van plezier’ en heeft tegelijkertijd iets onschuldigs, iets jeugdigs. “Veel plezier!” is iets wat je in de regel eerder tegen kinderen zegt dan tegen volwassenen, zeker als je het woord ‘maak’ aan toevoegt: “Maak maar veel plezier!”. In gesprekken tussen volwassenen verwoordt plezier als snel tot plezierig “Heb je een plezierige reis gehad?” Dan is het echte fonkelende er al uit. Plezierig is afgezwakt, net zoals mooi-ig minder sterk is dan mooi, en zelfs pracht-ig minder sterk is dan pracht. Plezierig is plezier-achtig, maar niet meer de harde kern van wat plezier eigenlijk is. Veel gemoedelijker, voortkabbelender en wellicht daardoor ook haarbaalder voor een langere periode. Vraag: Streef jij naar plezier in je leven of naar een plezierig leven? (het is nogal wat anders!)
Maar wat ís plezier nu eigenlijk? In de hardcore versie, waarin we ‘plezierig’ even laten voor wat het is? Ik kijk naar een persoonlijke ervaring waarin ik plezier had, om het begrip nog beter te kunnen onderzoeken. Ik had onlangs, op derde kerstdag, écht plezier met vrienden. Zeker toen we één iemand in het gezelschap gingen bevragen over haar mogelijke prille nieuwe liefde, stroomden de tranen van het lachen over al onze wangen en leek de hele kamer van energie uit elkaar te spatten. Plezier is fonkelend, gillend, uiteen spattend, laat zich in pieken en vlammen tekenen. Bijvoorbeeld heel anders dan gezellig of fijn: dat zijn ook positieve ervaringen die je met elkaar kunt delen, maar ronder in zowel klank als beeld. Ik weet niet meer waar het plezier begon, bij mij of mijn tafelgenoten, of dat we het helemaal samen tegelijkertijd creëerden. Maar op een gegeven moment had het ‘plezier’ ons alle vier te pakken. Van top tot teen. Vraag: Is plezier overdraagbaar?
Kun je ook in je eentje plezier hebben? Ik moet denken aan de situatie dat ik eind november vorig jaar een Sinterklaasgedichtje schreef voor het vriendje van mijn dochter, die er dit jaar voor de eerste keer bij is. Lol dat ik had, daar in mijn eentje achter de computer! Me verkneukelend om zijn reactie als hij dit gedicht hardop voor zou moeten lezen en halsreikend uitziend naar 5 december… maar dat is toch eerder voorpret dan plezier. Ik kreeg daar achter die laptop een voorproefje van, een doorkijkje naar dat wat (naar ik hoopte) in de toekomst gebeuren zou. Mijn voorpret was een licht, sprankelend zusje van plezier, waarbij ik niet zoals bij derde kerstdag me verloor in het moment, maar me plezierig en gelijktijdig bewust was van heden én toekomst. Vraag: Welk zusje of broertje van plezier ken jij goed?
Veel mensen vinden het ook belangrijk om plezier te hebben op hun werk. Tips en tricks op internet en in zelfhulpboeken buitelen over elkaar heen en vertellen je hoe je weer werkplezier zou kunnen krijgen. Zo helpt een opgeruimd bureau je overzicht houden, socializen met collega’s helpt je gewaardeerd voelen, regelmatig een pauze nemen helpt je ontspannen etc. En dat zou allemaal leiden tot werkplezier. Maar is dat plezier? Overzicht? Waardering? En ontspanning? Het zijn op zijn best randvoorwaarden van waaruit plezier kan ontstaan, maar toch zeker niet het plezier zelf. Plezier gilt het immers uit en is niet bezig randvoorwaardelijke zaken te regelen. Vraag: Kun je plezier afdwingen?
Kortom, plezier, wat is dat? Ga vooral op zoek naar je eigen definitie. Voor nu omschrijf ik het zo:
Plezier is energie die grenzeloos lacht.
Woord van de Week, #1, Ariane van Heijningen, Denkplaats - voor als je durft te denken www.denkplaats.nl
