Onze monden zijn er vol van op het ogenblik: inclusie. We hebben er binnen de culturele sector zelfs een code voor, die ons moet stimuleren naar grotere hoogten te stijgen op dit terrein. Maar tot hoe ver durven we te gaan in de praktijk? En hoe ziet inclusie er dan concreet uit? LKCA en Boekmanstichting toonden lef op dit terrein, in de aanpak van hun nieuwste onderzoeksconferentie waarin ‘werken als common’ het uitgangspunt is.
Vera Meewis, specialist onderzoek bij het LKCA, vroeg mij of ik haar en haar collega’s wilde helpen bij het opzetten van hun nieuwe onderzoeksconferentie Cultuureducatie, Cultuurparticipatie en Cultuurbeleid, dat LKCA en Boekmanstichting op 10 februari 2020 in Ede organiseerden. Ze wilden namelijk graag de conferentie als common inrichten, maar hoe zou dat er concreet uit moeten zien? Vera vermoedde dat mijn kennis van de dialoog uitkomst zou kunnen bieden.
Een conferentie als common is totaal anders dan een reguliere conferentie, waarin het basismodel gehanteerd wordt van experts die hun kennis overdragen op toehoorders.
Bij een common, produceren alle aanwezigen door begeleide dialogen gezamenlijke kennis en wijsheid.
Onderzoekers worden uitgenodigd een vraag over hun eigen onderzoek te formuleren en zich kwetsbaar op te stellen door deze vraag door middel van Socratische dialoogtechnieken te onderzoeken op de conferentie zelf. De onderzoekers zijn dus geen experts meer die podium krijgen om behaalde resultaten te presenteren, maar worden commongenoten van de bezoekers.
Vera en haar collega’s hadden volledig besef van het fundamentele verschil tussen ‘wat we gewend zijn in conferenties’ en waar ze nu mee gaan experimenteren (want ja: dit is nieuw!) en de reacties die dit op zou kunnen roepen bij gevestigde namen en organisaties, die een bepaalde gang van zaken gewend zijn. En terecht, zo bleek. Er waren onderzoekers die zich terugtrokken, toen de ware betekenis van ‘conferentie als common’ tot hen doordrong én onderzoekers uit bv. de hiphop scene die hier onmiddellijk enthousiast op reageerden. Ook tijdens de conferentie werd er door een bezoeker naar mij uitgesproken dat ‘dit echt een unieke ervaring is, anders dan welke andere conferentie ook.’
“Iedereen heeft wijsheid in zich, het moet slechts geboren worden.”, zei de bekende Griekse filosoof Socrates, waarbij hij voor zichzelf de rol zag om die geboorte van wijsheid te begeleiden. De uitspraak dat iedereen wijsheid in zich heeft, is cruciaal en richtinggevend voor de inrichting van deze conferentie als common. Want als je daar niet van uitgaat, waarom zou je dan een conferentie inrichten vanuit gelijkwaardigheid?
Want hoewel we het allemaal uiteraard politiek correct vinden om te zeggen dat iedereen gelijkwaardig is, is een conferentie inrichten waarin de hoogleraar geen andere inhoudelijke status krijgt dan de dramadocent en de doorgewinterde onderzoeker gevraagd wordt zijn oordelen op te schorten ten behoeve van de nieuwkomer, uniek.
En het roept ook een zekere spanning op. We voelden allemaal dat we de huidige status quo, in ieder geval tijdelijk, gingen doorbreken op deze conferentie en dat dat zowel kansen als schuring geeft. We kiezen namelijk een vorm die daadwerkelijke inclusie, op gelijkwaardig niveau, van alle aanwezigen vraagt.
Nu zal het best zo zijn dat de aanwezigen op de conferentie nog niet zo’n diverse achtergrond hadden als we zouden willen, maar ook binnen cultureel / raciale vrij homogene groepen is de houding van daadwerkelijke inclusie nieuw. Toen ik onlangs een masterclass gaf over dialoog en inclusie, was het betrokken MT geraakt en voornemens vanuit een meer inclusieve houding leiding te geven aan hun organisatie. Oprecht. Om vervolgens in een onbewaakt ogenblik van oud gedrag tijdens het diner te zeggen: “Natuurlijk vraag je een conciërge niet wat goede marketing is.”, waarop de groep lachend (haha, goede grap, nee natuurlijk vraag je dat niet!!!) reageerde. En ik hen vroeg: “Waarom vraag je dat natuurlijk niet?” En dát was voor hen het groot leermoment. Het was het verschil tussen theorie (masterclass) en praktijk (MT-etentje).
Inclusiviteit is een houding, een continue houding van nieuwsgierigheid naar elkaar vanuit de basisovertuiging dat het geheel beter wordt zodra ieders bijdrage geleverd wordt.
De houding van inclusie en het werken als common zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. LKCA en Boekmanstichting voegen de daad bij het woord: ze volgden geen masterclass over werken vanuit een inclusieve houding, maar brachten werken als common in de praktijk. Ze vragen daarin ook een omslag van hun partners, door hen uit te nodigen zich voor deze conferentie aan de werken-als-common-regels te committeren. LKCA en Boekmanstichting, maar ook alle bezoekers, gaven op deze manier inclusie een concreet gezicht afgelopen 10 februari.
Dat noem ik nou het lef van Vera!
